Wrak pirackiego statku Oliviera Levasseura odkryty u wybrzeży Madagaskaru?

Na wodach laguny Îlot Madame, niedaleko wschodniego wybrzeża Madagaskaru, rozegrała się jedna z najbarwniejszych historii z czasów złotej ery piractwa. Tam właśnie, po ponad piętnastu latach badań, archeolodzy z Centrum Ochrony Historycznych Wraków Statków ogłosili, że prawdopodobnie odnaleźli wrak legendarnej Nossa Senhora do Cabo – statku przejętego przez niesławnego Oliviera Levasseura, znanego jako La Buse.

Statek ten, pierwotnie portugalski galeon handlowy, został porwany w kwietniu 1721 roku u wybrzeży wyspy Reunion przez La Buse’a i jego wspólnika Johna Taylora. Przewoził nie tylko nieprzeliczone bogactwa – złoto, srebro, kamienie szlachetne, chińską porcelanę, kościelne relikwie i przyprawy – ale także ponad dwustu niewolników.

Po zdobyciu jednostki piraci przemianowali ją na Victorieux i odholowali na wyspę Saint Marie, gdzie miała zostać naprawiona i dostosowana do ich potrzeb. To właśnie w tym miejscu, według współczesnych badaczy, statek został ostatecznie zatopiony – i przez ponad trzysta lat spoczywał na dnie.

Dowody, które mówią same za siebie

Odnalezione szczątki statku, obejmujące fragmenty belek, przeguby, mocowania i balast, zostały precyzyjnie zlokalizowane w trzech kluczowych „anomaliach” sonarowych. Szczególnie interesująca jest tzw. Anomalia 1 – pokaźny stos balastowy z wyraźnymi elementami konstrukcyjnymi, zgodnymi z XVIII-wieczną technologią portugalską.

Wydobyte artefakty stanowią katalog skarbów: ponad 3300 znalezisk, w tym 1500 egzemplarzy porcelany z Jingdezhen, indo-portugalskie krucyfiksy z kości słoniowej, złote monety z europejskich i islamskich mennic, ceramika z czasów Mogołów, muszle porcelanowe i przyprawy.

Najbardziej przejmującym przedmiotem jest niewielka płytka z kości słoniowej z wygrawerowanym napisem „INRI” i pozostałościami złotego złocenia – symboliczna pamiątka religijna o bezsprzecznie portugalskim rodowodzie. To właśnie takie przedmioty, jak zauważają badacze, stanowią klucz do identyfikacji statku.

Konstrukcja mówi więcej niż napis

Choć brak wyraźnej tabliczki znamionowej, drewniane elementy – w tym podwójna stępka i belki o charakterystycznym przekroju – świadczą o wojskowej konstrukcji dużego, oceanicznego statku. Ich wymiary oraz technika budowy wskazują jednoznacznie na XVIII-wieczne okręty kursujące między Indiami a Portugalią.

Dodatkowo archeolodzy odkryli ślady modyfikacji konstrukcyjnych – m.in. rozerwanie jednej z nadbudówek, co zgodne jest z relacjami historycznymi mówiącymi, że La Buse celowo przekształcił statek, by zwiększyć jego zwrotność i prędkość.

Victorieux, czyli zrabowane marzenia

„To miejsce opowiada historię piractwa, potęgi kolonialnej i ludzkiego cierpienia – wyrytą w osadach Oceanu Indyjskiego” – mówi dr Claudio Lorenzo, który kierował kluczowym sezonem wykopalisk w 2015 roku.

W rzeczy samej, Nossa Senhora do Cabo była nie tylko statkiem handlowym. Była też symbolem imperialnej chciwości: przewożąc towary luksusowe, ludzi w kajdanach i sakralne relikwie, stała się reprezentacją handlu, przemocy i duchowej manipulacji, jaką nieśli europejscy kolonizatorzy.

Wszystko wskazuje na to, że La Buse – choć uchodził za bezwzględnego pirata – wybrał miejsce zatopienia statku nieprzypadkowo. Wyspa Saint Marie była znana wśród piratów jako schronienie i punkt przeładunkowy. Wrak Victorieux, zanurzony w jej lagunie, to niemal dosłowny zapis końca epoki piractwa w tej części świata.

Konserwacja i przyszłość

Wrak znajduje się w wyjątkowo wrażliwym miejscu – płytka woda, zmienne prądy, erozja chemiczna i ruchy morskie czynią go trudnym do zabezpieczenia. Dlatego każda sesja wykopaliskowa kończy się tymczasowym zasypywaniem stanowiska balastem. Część artefaktów, po dokumentacji, zostaje zwrócona morzu – zgodnie z najnowszymi zasadami konserwacji archeologicznej.

Zespół badawczy planuje kolejne etapy prac: badania drewna, porównania z archiwami portugalskimi i kościelnymi z Goa i Reunionu oraz dalsze analizy konstrukcyjne. Jeśli hipoteza zostanie potwierdzona, Nossa Senhora do Cabo stanie się jednym z najpełniej udokumentowanych wraków ery kolonialnej i pirackiej.

źródło: Clifford, Brandon A. i Mark R. Agostini, PhD. (2025) „Z Goa do Sainte-Marie: archeologiczne dowody na identyfikację Nossa Senhora do Cabo”. Centrum Ochrony Historycznych Wraków Statków, Brewster, MA .