Wielka synagoga w Będzinie

Synagoga została zbudowana w 1881 roku na miejscu starej drewnianej synagogi. W jej pobliżu znajdowała się siedziba kahału, mykwa oraz żydowska szkoła bet ha-midrasz. Przed pierwszą wojną światową przebudowano zakończenie wież budynku. W latach 1925-1926, we wnętrzu synagogi, Samuel Cygler i Mojżesz Appelbaum stworzyli piękne polichromie w stylu „staro-żydowskim”, a Haim Hanft wykonał dekoracje rzeźbiarskie. Po ich pracach wnętrze synagogi uchodziło za najpiękniejsze w Polsce Wieczorem 9 września hitlerowcy podpalili synagogę wraz z modlącymi się w niej Żydami. Był to czas kończącego się święta Szabatu. Do uciekających z synagogi wiernych strzelano. Część osób zdołała się uratować dzięki księdzu Mieczysławowi Zawadzkiemu, który ryzykując własne życie otworzył bramy plebanii i pozwolił im przedrzeć się na Wzgórze Zamkowe. Ksiądz Zawadzki za ten czyn został później uhonorowany medalem Sprawiedliwy Wśród Narodów Świata. Budynek synagogi wraz z okolicznymi domami doszczętnie spłonął. W wyniku pożaru łącznie spłonęło 57 budynków. Według różnych źródeł zginęło 600–800 Żydów.